Zo aan het eind van het jaar is het tijd om terug te blikken. En dat doe ik aan de hand van één zaak die eind april een opvallende wending kreeg: onderzoek Honda Civic. Ja, strafrechtelijke onderzoeken krijgen soms bizarre namen.
door Michiel Satink
Dit onderzoek begon voor mij in augustus 2019 met een onopvallende zaak bij de politierechter. Een elektricien stond terecht voor zijn hulp bij het aanleggen van wietkwekerijen in Staphorst, Hoogeveen, Hardenberg, Wijhe en Olst. Wat ik toen nog niet wist, was dat deze klusjesman slechts een bijvangst was in een groter onderzoek naar die kwekerijen dat op 4 april 2017 zijn ‘klapdag’ kende. Toen werden de nu 60-jarige Jim O. uit Wijhe samen met zijn vrouw en een handlanger op heterdaad betrapt in een kwekerij. Ze droegen witte overalls, een van de verdachten had zelfs de knipschaar in de hand om de wiet te oogsten.
Meerdere verdachten stonden terecht voor het volgens het Openbaar Ministerie opzetten van een centraal distributiepunt in de bevoorrading van coffeeshops in Oost-Nederland. Wat opviel: meerdere verdachten waren afkomstig uit Birma, tegenwoordig ook wel Myanmar genoemd. Net als de vrouw van Jim, tevens een van de twee hoofdverdachten. Deze vrouw, die de bijnaam ‘Grote Zus’ kreeg, zou deze jongens de criminele wereld in hebben geholpen. Zelf kwam ze er na een emotionele zitting van af met een voorwaardelijke celstraf.
Nooit meer praten
De vrouw zou samen met Jim terechtstaan, maar er gebeurde iets opvallends op die zitting. De vervolging van Jim werd geschorst. Jim keek de rechters niet een keer aan, reageerde nergens op – ook niet op het voorhouden van zijn personalia. Uit een psychiatrisch rapport blijkt dat hij niet in staat is zijn vervolging te begrijpen. Volgens zijn vrouw praat Jim sinds de zomer van 2021 niet meer. De psychiater omschrijft dat Jim lijdt aan katatonie (‘een psychiatrisch toestandsbeeld, gekenmerkt door staren, zwijgen en bewegingsarmoede’) met daarnaast een vermoedelijk blijvende stomheid.
Daar had het ook voor mij moeten eindigen, maar deze zaak intrigeerde mij. Omdat het voor mij voor het eerst was dat ik een schorsing van strafvervolging wegens een dergelijke reden meemaakte. Maar ook omdat ik het niet geloofde. Dus ging ik op onderzoek uit. Dat resulteerde, negen maanden later, in dit stuk: Facebookbeelden zaaien twijfel over ‘stomheid’ van verdachte.
Het artikel verscheen op de site van dagblad de Stentor aan de vooravond van de zitting waarop het OM de vervolging definitief wilde staken. Dat voorstel kwam er vervolgens nooit: het OM verzocht op de zitting de volgende dag om extra onderzoek en dat vonden de rechters een goed idee. Dit mede nadat een van de door mij opgedoken video’s – met een schijnbaar pratende Jim op de achtergrond van een Birma-demonstratie in Den Haag – in de rechtszaal werd getoond. Misschien het meest opvallende van mijn onderzoek was wel dat de video’s waaruit de diagnose van mutisme (het nooit meer praten) te betwijfelen valt, gewoon openbaar op Facebook te vinden zijn. Goed, het kost je uren spitwerk, maar toch.
De officier van justitie klopte na die zitting bij mij aan om meer informatie, maar het is niet aan mij om de opsporing te bespoedigen. Bovendien heeft het OM vooraf de kans gehad de door mij opgedoken filmpjes te bekijken maar ze wilde dat niet. Wordt vervolgd in 2024.
Een jaar waarin ik – met ditzelfde werk – verder ga onder de vleugels van het Juridisch Persbureau Zwolle.
