(bewerking van mijn onderzoeksartikel geschreven voor Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant)
Michiel Satink
Het dertig meter lange schip Something Cool van Freddy Heineken is begin 2017 aan het Winschoterdiep in Groningen tot schroot gezaagd. Tijdens de sloopwerkzaamheden viel de Inspectie SZW binnen omdat de boot vol asbest bleek te zitten. Dat terwijl het luxe jacht drie jaar eerder nog bijna een miljoen euro waard was.
Oranjeminnend Nederland maakt zich in de zomer van 1987 ernstig zorgen om koningin Beatrix die een hersenvliesontsteking krijgt op een cruise in het Zuid-Franse Antibes. Ze blijkt aan boord te zijn van het bijna dertig meter lange jacht Something Cool van biermagnaat Freddy Heineken. De koningin, die uiteindelijk prima herstelt, was in 1980 voor het eerst aan boord en voer vaker mee op dit klassieke jacht uit 1964 dat 7 jaar na de bouw in handen van Heineken kwam. Het karakteristieke schip, gebouwd als Louise II, werd na de aankoop door Heineken herdoopt als Something Cool II en in Aalsmeer op de werf van Koninklijke De Vries Scheepsbouw aan zijn wensen aangepast. Zes jaar na zijn overlijden in 2002 staat het schip in het Zuid-Franse Antibes te koop voor een bedrag van 950.000 euro. In 2014 keert de Something Cool terug in Nederland tijdens een parade van schepen van de Feadship Heritage Fleet aan de Westeinder. Nog geen drie jaar later blijkt het klassieke jacht op de schroothoop te zijn beland en begint een onderzoek naar strafbare feiten gepleegd in Makkum en in Groningen. Bij de ontmanteling in beide plaatsen kwam volgens het Openbaar Ministerie asbest vrij. En bij beide bedrijven zijn medewerkers in gevaar gebracht.
‘Bootje bij een schuurtje’
Koninklijke De Vries Scheepsbouw is een van in totaal zes bedrijven die samen het gerenommeerde Feadship vormen. Onder die merknaam worden exclusieve, zeegaande motorjachten gebouwd voor de rijken der aarde. In Makkum zou de Something Cool in 2016 worden gerenoveerd, schrijft advocaat Hans Jan Bussink desgevraagd namens zijn cliënt. Kosten noch moeite werd gespaard, aldus de raadsman, maar uiteindelijk bleek het technisch een onhaalbare zaak. Volgens raadsman Niek Heidanus, die het Groningse SimmereN Schroot bijstaat, wilde De Vries geen cent meer uitgeven aan de voormalige jacht van Heineken. Om van het schip af te komen, neemt de werf contact op met de inkoper van SimmereN. De Vries heeft nog ‘een bootje bij een schuurtje staan’ – zo verwoordt Heidanus het – dat wellicht nog wat oud ijzer oplevert. Op 5 december 2016 bezoekt de inkoper de werf en wordt op kantoor met alle egards ontvangen. Hij kan het schip niet van binnen kijken omdat het grotendeels in plastic is verpakt en is voorzien van stickers met de melding ‘asbest’. Die stickers zitten er nog op van voor de sanering en zullen verwijderd worden. SimmereN neemt de opdracht aan.
Tijdens de donkere dagen voor Kerst 2016 leveren een matroos en schipper het schip af in Groningen. Het plastic en de asbeststickers zijn verwijderd. Een ‘schoon schip’ dus, concludeert de schroothandel, waarna het jacht in stukken wordt gesneden. Uit gegevens van Het Kadaster blijkt dat Van SimmereN op 10 januari 2017 verklaart dat de Something Cool gesloopt is. Op papier komt er dan een eind aan het roemruchte jacht, maar als op 6 februari de laatste onderdelen nog gesloopt worden, lopen medewerkers van de Inspectie SZW het terrein op van SimmereN. Zij leggen het werk direct stil want controleurs constateren dat er nog steeds asbest in de delen van het wrak aanwezig zijn. Uiteindelijk gaat het Openbaar Ministerie over tot vervolging.
SimmereN wordt verweten haar medewerkers in gevaar gebracht te hebben en de milieuregels te hebben overtreden. Maar dat geldt ook voor De Vries waar het jacht gestript is. Volgens het Openbaar Ministerie ging er veel mis bij de sloop. Op de werf in Makkum zouden luiken op het bovendek zijn verwijderd waarachter spuitasbest zat. Levensgevaarlijk, aldus het OM. Ook de matroos en schipper zijn blootgesteld aan de gevaren van asbest. Dat geldt ook voor Van SimmereN Schroot. Medewerkers bij beide bedrijven werden volgens het OM blootgesteld aan asbestvezels die in de longen kunnen doordringen en long-, buikvlies- of longvlieskanker kunnen veroorzaken. Veiligheidsmaatregelen zijn niet nageleefd. Naast beide bedrijven zijn ook de CEO van De Vries en de bedrijfsleider van SimmereN gedaagd.
Goede reputatie
De scheepswerf kan zich absoluut niet vinden in de gang van zaken zoals geschetst door het OM. ,,De veiligheid van medewerkers en andere betrokken hebben voor hen altijd prioriteit. Cliënten hebben dan ook een buitengewoon goede reputatie op het gebied van Arbo en milieu en hebben, zoals altijd, naar eer en geweten gehandeld”, stelt advocaat Bussink. De werf stelt dat Van SimmereN ervaring heeft met het verwerken van astbesthoudend materiaal. Heidanus meent dat het grote De Vries de schroothandel ,,op slinkse wijze heeft misleid en bedonderd”.
De strafzaak wordt in 2021 behandeld in de rechtbank in Zwolle.